Koszty zastępstwa procesowego na 2025 rok
Kiedy stajemy przed koniecznością uczestniczenia w procesie sądowym, mamy do wyboru możliwość samodzielnego reprezentowania swojego interesu lub skorzystania z pomocy prawnika. W praktyce wiele osób decyduje się na tę drugą opcję, licząc na to, że doświadczenie i wiedza adwokata czy radcy prawnego pomoże im uzyskać sprawiedliwe orzeczenie sądu. Nim jednak zapadnie taka decyzja, pojawiają się liczne wątpliwości, w tym m.in. te związane z kosztami, jakie trzeba ponieść w związku ze sprawą. To o tyle istotne, że w 2025 roku wybrane minimalne stawki, na mocy rozporządzenia ministra, zdecydowanie wzrosły. Jeśli nurtuje Cię ten temat i chcesz dowiedzieć się więcej – przeczytaj ten artykuł.
Czym jest zastępstwo procesowe?
Najprościej ujmując – to możliwość wyznaczenia pełnomocnika w postaci wykwalifikowanego adwokata czy radcy prawnego, który będzie reprezentować nas jako stronę w postępowaniu sądowym lub administracyjnym. Na mocy udzielonego pełnomocnictwa prawnik o określonej specjalizacji dba o interesy klienta w czasie rozpraw i posiedzeń sądowych, ale też sporządza i składa pisma procesowe (w tym m.in. zażalenia, skargi czy apelacje), ale może również negocjować w imieniu swojego mocodawcy.
W rezultacie klient zostaje odbarczony z wielu obowiązków, w tym m.in. konieczności pilnowania terminów czy śledzenia poszczególnych etapów sprawy. To pełnomocnik podejmuje wszelkie czynności procesowe i dba o to, aby jak najlepiej reprezentować interes osoby, która powierzyła mu to zadanie.
W większości przypadków jest ono dobrowolne. Można więc samodzielnie stawiać się w sądzie i uczestniczyć w postępowaniu. Wymaga to jednak wiedzy, w tym znajomości nie tylko przepisów, ale i procedur. To jeden z powodów, dla których wiele osób decyduje się na zastępstwo procesowe. Inny to np. niemożność osobistego uczestniczenia ze względu na aktualne miejsce przebywania lub stan zdrowia.
Istnieją jednak sytuacje, gdy zastępstwo procesowe jest obowiązkowe. Tyczy się to m.in. spraw karnych, kiedy – jeśli oskarżony sam nie wybierze swojego adwokata, to może mu on zostać przydzielony z urzędu.
Czym są koszty zastępstwa procesowego?
Wiedząc już, czym jest zastępstwo procesowe, pora powiedzieć więcej o tym, czym są koszty z nim związane. Otóż są to wyznaczone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości stawki za czynności adwokatów i radców prawnych. To określona wysokość wynagrodzenia (zwykle jej części) prawnika, jakie przegrany w sprawie zwraca wygranemu. Co to oznacza?
Przede wszystkim – że nie należy utożsamiać kosztów zastępstwa procesowego z wynagrodzeniem, jakiego udziela się swojemu adwokatowi. To bowiem ustala się indywidualnie. To jedynie forma zwrotu kosztów, jaki otrzymuje się od strony przeciwnej, jeśli orzeczenie sądu będzie na naszą korzyść.
Kto ponosi opłatę za zastępstwo procesowe?
Z powyższego więc jasno wynika, że to, kto ostatecznie płaci za zastępstwo procesowe, zależy od wyroku, który zapadnie. Przegrany w takiej sytuacji musi nie tylko zapłacić za własnego prawnika (jeśli korzystał z takiego wsparcia), ale również ponieść koszty zastępstwa procesowego strony przeciwnej.
Rozwiązanie to więc stanowi rodzaj rekompensaty za poniesione przez wygranego koszty w związku ze sprawą. Warto nadmienić, że nie jest to sztywną regułą i zdarzają się wyjątkowe okoliczności, kiedy koszty mogą zostać podzielone lub sąd obciąża nimi… wygranego.
Czy zawsze płaci się koszty zastępstwa procesowego?
Istnieją różne sytuacje, gdy nie zasądza się konieczności wypłacenia przez przegraną stronę kosztów zastępstwa procesowego. Zdarza się tak np. w sytuacji, gdy pozwany zadośćuczyni powodowi, a jego pełnomocnik wycofa sprawę z sądu. W takim przypadku nie obciąża się go kosztami zastępstwa procesowego. Z drugiej strony sąd może samodzielnie zdecydować o tym, by obciążyć jedynie ich częścią lub w ogóle odstąpić od decyzji obciążenia przegranego w sprawie kosztami zastępstwa procesowego, opierając się na artykule 102 kodeksu postępowania cywilnego, który głosi, że:
„W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami”.
Przepis ten odnosi się do zasady słuszności, czyli że w danych okolicznościach taka decyzja jest – według sądu – najbardziej sprawiedliwa.
Jakie zmiany pojawiły się w kosztach zastępstwa procesowego w 2025 roku?
W grudniu 2024 roku Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie, na mocy którego podniesiono 11 opłat za czynności dokonywane przez adwokatów i radców prawnych – zarówno tych z wyboru, jak i udzielanych z urzędu. Ma to na celu poprawę funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości przez m.in. zwiększenie zainteresowania adwokatów sprawami przydzielanymi z urzędu. Innymi słowy – doszło do ujednolicenia stawek pełnomocników z wyboru z tymi z urzędu. Taka decyzja była od dawna oczekiwana przez środowisko prawnicze. Poniżej przytaczamy przykłady, w jakich kategoriach spraw wzrosły stawki:
- w sprawie o alimenty, stwierdzenie nabycia spadku, demoralizację – ze 120 złotych do 240 złotych,
- w sprawie o opróżnienie lokalu mieszkalnego – z 240 złotych do 480 złotych,
- w sprawie o czyn karalny – z 360 złotych do 720 złotych.
Od czego zależą koszty zastępstwa procesowego?
Koszty te zależą od różnych czynników. Główne kryterium do ich wyliczenia to wartość przedmiotu sporu, ale także to, jak bardzo skomplikowana jest dana sprawa. W pierwszym przypadku mamy jasność – im wyższa kwota sporu, tym wyższe koszty zastępstwa procesowego. Warto nadmienić, że stawka w tym przypadku waha się od 90 do nawet 25 000 złotych.
Jeśli natomiast chodzi o skomplikowanie sprawy – wiele zależy od ilości pracy, jaką musi włożyć sam pełnomocnik. Tyczy się to m.in. tego, ile razy musi stawić się w sądzie czy na spotkaniach mediacyjnych, jak dużo czasu musi poświęcić również na przygotowanie do sprawy, a także wszelkich czynności, które podejmuje w związku z nią.
Poza tym na koszty procesowe wpływa też ilość i jakość dowodów, jakie wymagają zbadania, ale nie tylko. Poza tym – na ich wysokość wpływa potencjalna konieczność powołania biegłych oraz skomplikowanie dokumentów.
Przykłady stawek kosztów zastępstwa procesowego:
Aby przybliżyć, jak kształtują się koszty zastępstwa procesowego, wskazujemy kilka przykładów, które to obrazują.
W przypadku spraw z zakresu prawa rodzinnego mogą one więc wynosić:
- 720 złotych – za rozwód lub unieważnienie małżeństwa albo za stwierdzenie jego istnienia bądź nieistnienia,
- 360 złotych – za przysposobienie,
- 120 złotych – za alimenty albo nakazanie wypłacenia wynagrodzenia za pracę do rąk drugiego małżonka.
Jeśli sprawa jest z zakresu prawa rzeczowego, koszty zastępstwa procesowego mogą wynosić:
- 720 złotych – za sprawę o rozgraniczenie,
- 480 złotych – w sprawach dotyczących służebności,
- 240 złotych – za sprawę o wpis w księdze wieczystej.
Z kolei w przypadku innych spraw cywilnych, stawki te mogą wynosić:
- w sprawie o ochronę dóbr osobistych lub praw autorskich – 720 złotych,
- w sprawie z zakresu postępowania restrukturyzacyjnego lub upadłościowego – 3600 złotych,
- w sprawie ze skargi na czynności komornika – 80 złotych.
Koszty zastępstwa procesowego na rok 2025 – podsumowanie
Rozporządzenie ministra z końca 2024 roku było decyzją spełniającą postulat środowiska adwokackiego. Ma to na celu zmniejszenie liczby spraw z urzędu odrzucanych przez adwokatów i radców, dla których stawki te były nieatrakcyjne. Oznacza to więc, że dzięki temu osoby otrzymujące prawnika z urzędu, mogą liczyć na efektywniejszą reprezentację, gdyż – potencjalnie – sprawy podejmą się bardziej doświadczeni specjaliści. To jednak niejedyny skutek – z drugiej strony bowiem może się to wiązać z większym obciążeniem finansowym dla strony przegranej. Jednakże, jak wskazaliśmy – sąd nie zawsze obciąża przegranego kosztami zastępstwa procesowego – o ile taka decyzja jest w jego ocenie sprawiedliwa.