Czy przedsiębiorca może unieważnić umowę frankową?
Frankowicze – słowo, które na stałe wpisało się w język publicznej debaty. Wokół kredytów indeksowanych lub denominowanych do franka szwajcarskiego narosło już tyle mitów, emocji i wyroków, że mogłoby się wydawać, iż temat został wyczerpany. Ale czy na pewno?
Podczas gdy tysiące konsumentów z powodzeniem unieważnia swoje umowy kredytowe, przedsiębiorcy frankowicze wciąż często czują się wykluczeni z tej batalii. Powód? W polskim i unijnym prawie to właśnie konsument jest chroniony przed nieuczciwymi zapisami w umowach. Ale czy to znaczy, że przedsiębiorca nie ma żadnych szans? Czy przedsiębiorca może unieważnić umowę frankową? Odpowiedź brzmi: tak – ale pod pewnymi warunkami. W tym artykule przyjrzymy się, na jakiej podstawie prawnej można dochodzić nieważności takiej umowy i kiedy przedsiębiorca może skorzystać z ochrony takiej samej jak konsument.
Kiedy umowa frankowa może zostać uznana za nieważną?
Zgodnie z polskim Kodeksem cywilnym, istnieje kilka podstaw do uznania umowy za nieważną. Najważniejsze z nich to:
- Art. 58 k.c. – dotyczy czynności prawnych sprzecznych z ustawą lub zasadami współżycia społecznego.
- Art. 353¹ k.c. – wprowadza zasadę swobody umów, z zastrzeżeniem, że ich treść lub cel nie mogą być sprzeczne z ustawą, naturą stosunku prawnego ani zasadami współżycia społecznego.
Co to oznacza w praktyce? Jeżeli umowa kredytowa zawiera postanowienia sprzeczne z prawem (np. jednostronnie narzucone przez bank mechanizmy przeliczeniowe, nieprzejrzyste zapisy dotyczące ryzyka kursowego czy rażąco niekorzystne warunki finansowe), może zostać uznana za nieważną w całości lub części.
Przedsiębiorca też może powoływać się na te przepisy
Chociaż przepisy te dotyczą wszystkich uczestników obrotu cywilnoprawnego – a więc nie tylko konsumentów – w przypadku przedsiębiorców, istotne jest udowodnienie, że umowa narusza podstawowe zasady prawa cywilnego. W szczególności chodzi o sytuacje, w których bank wykorzystał swoją przewagę informacyjną lub stworzył mechanizmy powodujące nieuczciwe przesunięcia majątkowe.
W praktyce sądowej zdarzały się przypadki, w których sądy uznały umowy zawierane przez przedsiębiorców za nieważne, właśnie z powodu ich sprzeczności z przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego.
Przedsiębiorca jako… konsument?
Co ciekawe, nie każdy przedsiębiorca jest z góry wykluczony z ochrony konsumenckiej. Zgodnie z art. 22¹ k.c., konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
W kontekście kredytów frankowych oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca – będący osobą fizyczną – zaciągnął kredyt nie na potrzeby swojej firmy, ale np. na zakup mieszkania dla siebie lub swojej rodziny, może on zostać uznany za konsumenta i skorzystać z przepisów dotyczących klauzul abuzywnych.
Co decyduje o „bezpośrednim związku” z działalnością?
Sąd Najwyższy w wyroku z 18 kwietnia 2023 r. (II CSKP 914/22) wyjaśnił, że najistotniejszy jest cel kredytu. Jeżeli przynajmniej częściowo miał on zaspokajać potrzeby osobiste (konsumpcyjne), a nie wyłącznie służyć działalności gospodarczej, to istnieje możliwość uznania kredytobiorcy za konsumenta i traktowanie go właśnie w ten sposób.
Znaczenie ma również sposób zawarcia umowy. Jeśli przedsiębiorca posługiwał się prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą, trudniej będzie wykazać, że kredyt nie był z nią związany. Niemniej każdą sprawę należy analizować indywidualnie, uwzględniając okoliczności towarzyszące zawarciu umowy i jej przeznaczenie.
Praktyczne korzyści z unieważnienia umowy frankowej
Unieważnienie umowy kredytowej we frankach może oznaczać dla przedsiębiorcy:
- zwrot nienależnych świadczeń (np. nadpłaconych rat),
- wykreślenie hipoteki zabezpieczającej kredyt,
- brak obowiązku dalszej spłaty kredytu, jeżeli świadczenia stron się równoważą.
To potężne narzędzie prawne, które może skutecznie zakończyć wieloletnie obciążenie finansowe.
Czy względem kredytów frankowych przedsiębiorcy mają realne szanse na wygraną sprawę?
Tak – przedsiębiorca może unieważnić umowę frankową. Choć droga do tego celu bywa bardziej złożona niż w przypadku konsumentów, polskie prawo dopuszcza taką możliwość. Zasadnicze znaczenie ma analiza konkretnej umowy, jej celu oraz okoliczności zawarcia.
Warto skonsultować się z doświadczonym prawnikiem, który oceni, czy istnieją przesłanki do uznania umowy za nieważną – zarówno z uwagi na przepisy ogólne, jak i ewentualną kwalifikację kredytobiorcy jako konsumenta.
Chcesz sprawdzić, czy możesz unieważnić swoją umowę frankową? Skontaktuj się z naszą kancelarią – przeanalizujemy Twoją sprawę i pomożemy Ci podjąć właściwe kroki prawne.